Κρεσφόντης ή Κρεοφόντης

Μυθολογικό πρόσωπο. Ήταν γιος του Ηρακλείδη Αριστόμαχου, εγγονός του Κλεοδαίου και δισέγγονος του Ύλλου, ένας από τους Δωριείς κατακτητές της Πελοποννήσου. Σύμφωνα με την παράδοση, μετά την κατάληψη της Πελοποννήσου και αφού οι Δωριείς διένειμαν τα εδάφη της, ο Κ. πήρε τη Μεσσηνία και εγκαταστάθηκε στη Στενύκλαρο, την οποία όρισε πρωτεύουσά του. Η ειρηνική συνύπαρξη που είχε επιτευχθεί μεταξύ των κατοίκων και των κατακτητών διαταράχτηκε, όταν οι Δωριείς, θεωρώντας ότι προδόθηκαν από τον ηγεμόνα τους εξαιτίας της διαλλακτικής του στάσης προς τους παλαιούς κατοίκους της περιοχής, επαναστάτησαν. Υποχρέωσαν τον Κ. να καταργήσει την ισοτιμία ανάμεσα σε αυτούς και στους παλαιούς κατοίκους και να καταστήσει τους Δωριείς απόλυτους άρχοντες της χώρας. Αυτή η πολιτική μεταβολή προκάλεσε την εξέγερση των παλαιών κατοίκων και σε μια αιματηρή στάση ο Κ. σκοτώθηκε. Μετά τον θάνατό του, ηγεμόνας αναδείχτηκε ο Αρκάδας Αίπυτος, που κατόρθωσε να επιβάλει την τάξη. Η μυθολογία αναφέρει ότι ο Αίπυτος ήταν γιος του Κ. και της Μερόπης, κόρης του βασιλιά της Αρκαδίας, Κύψελου. Ο Αίπυτος ήταν ο μόνος που διασώθηκε, όταν ο Μεσσήνιος Πολυφόντης σκότωσε τον πατέρα και τα δύο αδέλφια του. Η μετονομασία της δυναστείας από Κρεσφοντίδες σε Αιπυτίδες καθώς και ο αντιδωρικός χαρακτήρας της επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι η νέα αρκαδική δυναστεία δεν είχε καμία σχέση με τον Ηρακλείδη Κ. Ο μύθος του Κ. και του Αίπυτου ενέπνευσε τόσο την αρχαία όσο και τη νεότερη ελληνική λογοτεχνία· ο Ευριπίδης έγραψε τον Κρεσφόντη και ο Γρ. Βερναρδάκης τη Μερόπη.